Rồng Đòi Ăn Tim Khỉ

Lúc ấy chư tì-khưu lại bạch Phật rằng: ‘Thật hi hữu Thế Tôn! Thật bất khả tư nghị. Ma vương Ba-tuần uy thế tự tại, thống trị dục giới, nhiều loài bị mê hoặc, vẫn không động được chỗ ngồi này của Phật.’ Chư tì-khưu nói vậy xong, Phật đáp: ‘Tì-khưu các ông nên biết, không phải hôm nay ma vương Ba-tuần mới dùng uy thế mê hoặc ta, quá khứ cũng như vậy, không lừa được ta.’ Lúc ấy chư tì-khưu liền bạch Phật rằng: ‘Thiện tai, Thế Tôn. Việc ấy như thế nào? Nguyện nói ra cho chúng tôi được rõ.’

Phật kể chư tì-khưu: ‘Ta nhớ rất xưa, trong biển lớn có con rồng lớn, vợ nó đang mang thai bỗng dưng thấy muốn ăn tim khỉ. Vì nhân duyên đó mà mẫu long gầy yếu, quằn quại, lo sợ bất an. Lúc ấy đại long thấy thân thể vợ gầy yếu, kém sắc hỏi: ‘Phu nhân, em đau chi? Muốn ăn chi? Ta không nghe em đòi đồ ăn, vì sao như thế?’ Mẫu long im lặng không nói. Chồng nó lại hỏi: ‘Em vì sao không nói?’ Vợ đáp chồng: ‘Anh nếu thỏa tâm nguyện em, em sẽ nói cho nghe, nhược bằng không em việc chi phải nói.’ Chồng đáp rằng: ‘Em nói ta nghe, nếu làm được ta sẽ tìm cách làm cho.’ Vợ liền nói: ‘Em nay thèm ăn tim khỉ, anh kiếm ra không?’ Chồng liền đáp: ‘Cái em thèm ăn đó, việc ấy thật khó. Vì sao như vậy? Anh ở trong biển lớn, khỉ ở cây, trên núi rừng, làm sao lấy được?’ Vợ nói: ‘Nói chi thì nói, em hôm nay muốn ăn tim khỉ, nếu không kiếm được, thai này ắt đọa, thân em cũng không sống được bao lâu.’ Lúc ấy đại long nói mẫu long: ‘Hiền thê, em nhẫn nại một chút, để anh tìm. Việc này nếu thành thì khó lấy lời nói được anh mừng cho em biết bao.’ 

Nói rồi đại long lập tức ra khỏi biển, đi lên bờ. Rời hải ngạn không xa có một cây lớn gọi là cây ưu-đàm-bà-la[1]. Trên cây ấy có một con khỉ to đang hái quả ăn. Đại long thấy khỉ ngồi trên cây ăn quả, từ từ đi tới dưới cây, thân thiết chào khỉ rồi lấy lời ngon ngọt hỏi thăm: ‘Thiện tai, thiện tai! Hiền giả[2] ơi, hiền giả ở trên cây làm chi đó? Có chịu khổ não nhiều không? Kiếm ăn dễ không, không phải lao khổ chơ?’ Khỉ đáp: ‘Đúng vậy, bạn lành! Tôi nay không phải chịu lắm khổ não.’ Đại long hỏi di hầu: ‘Bạn ở chỗ này ăn chi?’ Di hầu đáp: ‘Tôi ở trên này ăn quả cây ưu-đàm-bà-la.’ Đại long lại nói: ‘Hôm nay tôi gặp bạn hiền rất mừng, thấm nhuần thân thể, không nén lòng được, tôi muốn cùng trên đó kết làm bạn lành, cùng thương mến. Bạn hiền nghe lời tôi, thì sao phải ở đây? Nữa là cây này quả ít chứ không nhiều, sao có thể ở chỗ này cầu an lạc? Nếu bạn hiền xuống được đây đi theo tôi, tôi sẽ đưa anh vượt biển, bờ kia có riêng rừng lớn, trùng trùng cây trái, vô cùng phong nhiêu. Có các loại quả như am-bà, diêm-phù, lê-câu-đồ, pha-na-sa, trấn-đầu-già[3] nhiều không đếm xuể.’ Khỉ hỏi: ‘Tôi nay làm sao tới được chỗ ấy? Nước biển sâu lại rộng, khó vượt qua, tôi làm cách nào bơi qua được?’ Lúc ấy đại long đáp di hầu: ‘Tôi cõng anh qua bờ kia, chỉ cần anh trèo xuống đây cưỡi lên lưng tôi thôi.’

‘Lúc ấy khỉ tâm không an định, ngu si hẹp hòi, tri kiến thiển cận, nghe lời hoa mĩ của rồng thì sinh vui, trên cây trụt xuống bước lên lưng rồng để đi theo. Rồng trong bụng nghĩ như vầy: ‘Thiện tai, thiện tai. Ý nguyện của mình đã thành.’ Bèn dắt khỉ kia về chỗ ở của mình, rồng và khỉ đều lặn xuống nước. Lúc ấy khỉ hỏi rồng: ‘Bạn lành ơi, tại sao lặn xuống nước gấp vậy?’ Rồng liền đáp: ‘Anh chưa biết đó thôi.’ Khỉ hỏi: ‘Biết chuyện chi? Có chuyện chi?’ Rồng đáp: ‘Vợ tôi có bầu, nó muốn ăn tim anh, vì đó mà tôi dắt anh theo.’

‘Lúc ấy khỉ nghĩ như vậy: “Ư chà, không được hay ho lắm! Mình tự tìm tới chỗ chết! Bây giờ làm sao mau thoát ách nạn này bảo toàn thân mệnh?’ Tiếp đó nghĩ bụng: ‘Mình phải gạt rồng.’ Nghĩ vậy rồi nói với rồng: ‘Bạn hiền ơi, tim tôi để cất trên cây ưu-đàm-bà-la, không đem theo. Lúc ấy sao anh không y thật nói tôi biết anh cần tim tôi? Tôi lúc ấy theo anh đi cho mau! Chi bằng quay lại, thả tôi lên cây, lấy tim xong đi.’ Rồng kia nghe khỉ nói bèn quay đầu, cùng nổi lên mặt nước. Khỉ thấy rồng sắp lên tới bờ, lấy hết sức bình sinh nhảy thật nhanh khỏi lưng rồng, phóc lên cây ưu-đàm-bà-la. Rồng kia ở dưới chờ được một lúc, thấy khỉ trốn lâu không xuống, nói vọng lên: ‘Bạn thân ơi mau xuống, cùng tôi đi về nhà tôi.’ Khỉ im lặng nhất định không xuống. Rồng thấy khỉ lâu xuống bèn nói kệ rằng:

‘Di hầu bạn lành ơi, lấy tim trên cây xong mau xuống. Tôi đưa bạn sang rừng bên kia, nơi ấy tha hồ nhiều cây trái.’

善友獼猴得心已，       Thiện hữu di hầu đắc tâm dĩ,

願從樹上速下來，    Nguyện tòng thụ thượng tốc hạ lai,

我當送汝至彼林，       Ngã đương tống nhữ chí bỉ lâm,

多饒種種諸果處。    Đa nhiêu chủng chủng chư quả xứ. 

Lúc ấy khỉ tư duy như vầy: ‘Rồng này vô trí.’ Nghĩ vậy bèn hướng xuống nói kệ rằng:

             ‘Rồng kia tuy mưu cao nhưng tâm trí hẹp hòi. Chỉ cần người suy xét sẽ thấy, chúng sinh loài nào mà chẳng có tim. Rừng kia tuy cây trái phong nhiêu, cho là những quả hiếm như am-la thì lòng ta nay chẳng để ở đó. Thà ở đây ăn ưu-đàm-bà còn hơn.

汝虬計挍雖能寬，       Nhữ cầu kế giảo tuy năng khoan,

而心智慮甚狹劣，    Nhi tâm trí lự thậm hiệp liệt,

汝但審諦自思忖，       Nhữ đãn thẩm đế tự tư thốn,

一切眾類誰無心？    Nhất thiết chúng loại thùy vô tâm?

彼林雖復子豐饒，       Bỉ lâm tuy phục tử phong nhiêu,

及諸菴羅等妙果，    Cập chư am la đẳng diệu quả,

我今意實不在彼，       Ngã kim ý thật bất tại bỉ,

寧自食此優曇婆。』  Ninh tự thực thử ưu-đàm-bà.

Lúc ấy Phật nói cho chư tì-khưu biết: ‘Tì-khưu các ông nên biết đại di hầu ấy chính là thân ta, còn đại long kia là Ma Ba-tuần. Lúc ấy mê hoặc ta còn không được, nay muốn dùng những món ngũ dục phóng túng của thế gian để dụ ta, há có thể động tới chỗ ngồi ta được sao?’

Kiều Lương dịch, 9.2021

---

[1] 優曇婆羅.Theo truyền thuyết Phật giáo, hoa cây này ba ngàn năm mới nở một lần, báo hiệu có kim luân vương hoặc pháp vương hạ sinh.

[2] 婆私師吒 /bà-tư-sư-trá/, phiên âm, danh từ cổ đại Ấn Độ dùng trỏ những Bà-la-môn đức cao vọng trọng

[3] 菴婆果, 閻浮果, 梨拘闍果, 頗那娑果, 鎮頭迦果 

Truyện chép trong Phật Bổn Hạnh Tập Kinh 佛本行集經, quyển thứ 31. 

https://cbetaonline.dila.edu.tw/zh/T03n0190_p0796b08